CÂU CHUYỆN VĂN HÓA TRÀ VIỆT

Từ lâu, Trà được biết như một nét văn hóa truyền thống của người dân Việt Nam, mang một vẻ đẹp rất riêng biệt, thể hiện rất rõ đời sống sinh hoạt mộc mạc của người Việt. Có thể nói, miền Bắc Việt Nam là 1 trong 4 vùng khởi sinh của cây trồng trên thế giới. Trong đó, cây chè/trà là cây nguyên sản/cây bản địa của nước ta. Từ hàng nghìn năm nay, người Việt/Kinh ở đồng bằng và trung du, hay các cộng đồng tộc người vùng cao (Tày, Nùng, Mông, Dao,…) đã biết đến và sử dụng chè tươi, chè khô trong đời sống ẩm thực hàng ngày. Chính những nét đẹp này đã tô vẽ thêm bức tranh sống động về nét văn hoá uống trà của người Việt.

Thưởng trà là một nghệ thuật, tổng hoà được sự tinh tế, tao nhã trong từng thao tác. Chính vì vậy, người Á Đông thường quan niệm rằng thưởng trà chính là ra đang đào sâu văn hoá để tìm đến sự tĩnh tại và bình yên trong tâm hồn.

“Ngày đẹp lạ bên ly trà khói mỏng
Góc bình yên cùng tri kỉ, tri âm
Ta gạn bớt lắng đục trong một cõi
Mặc gió đời mê mải với bon chen”

Trong lịch sử, Quảng Nam từng là trung tâm kinh tế lớn của khu vực với thương cảng Hội An là cửa ngõ xuất khẩu, trung chuyển hàng hoá lớn bậc nhất của xứ Đàng Trong. Theo nhiều nguồn tư liệu, vào thời kỳ phát triển phồn thịnh, nhiều mặt hàng đã được đưa đến Hội An để tiêu thụ, buôn bán, trong đó có nhiều loại danh trà nổi tiếng được đưa từ Trung Quốc, Nhật Bản và nhiều địa phương trong tỉnh và trong cả nước như Hải Phòng, Nam Định, Hà Nội…

Từ xa xưa, khi sinh ra các em bé đã được tắm bằng nước trà để sạch, không rôm sảy; Khi trưởng thành dùng ly trà, ly rượu để dặm hỏi, chúc mừng hôn ước/ Lễ ; Lễ, Tết dùng ly trà để cúng Gia tiên; Khách đến dùng ly trà để tiếp chuyện; Kinh doanh dùng ly trà để thân quen, chân thành; Về già dùng ly trà để đánh cờ, ngâm thơ, …; Khi ra đi dùng trà để thanh tịnh, giữ hương; Con cháu ở lại dùng ly rượu, ly trà để tiễn đưa.
Trà gần như gắn bó và xuyên suốt trong cả cuộc đời con người. Ngày nay, vẫn còn nhiều vùng, nhiều nơi, nhiều gia đình ở Việt Nam vẫn thói quen uống trà hàng ngày. Đặc biệt, gần đây nhiều bạn trẻ, người dân thành phố, Doanh nhân thành đạt, công chức, … tiếp cận với trà một cách chú tâm hơn đến loại trà, cách thức uống trà, tính kết nối và dẫn dắt của trà.

Đầu xuân, uống trà cùng bạn - Trần Đăng Khoa
Nhấp chén trà thứ nhất
Da thịt bỗng tỏa hương
Đời thực thành cõi mộng
Trần gian hóa thiên đường

Ta nâng chén thứ hai
Cho đất trời tinh khiết
Tâm ta bừng sáng ra
Biết thêm điều chưa biết

Mai sau đời dẫu tuyệt
Chắc gì hơn lúc này
Nào châm thêm chén nữa
Hai đứa mình cùng… bay…

Theo nhiều vị cao niên, người Hội An xem trà là lễ phẩm đặc biệt bởi chữ “Trà” được hội ghép bởi các bộ trong chữ Hán một cách đầy ý nghĩa với ý chỉ “người được hưởng trọn số 100”; theo quan niệm của người phương Đông thì đời người lấy số 100 làm hạn định (nhân sinh dĩ bách tuế vi kỳ), chính vì vậy trong lễ cưới - hỏi có trà là để chúc mọi sự trọn vẹn, cầu mong đôi vợ chồng trẻ 100 năm hạnh phúc - bách niên giai lão; lễ mừng thọ tặng trà cầu chúc thượng thọ hưởng đủ trăm năm, hay việc dùng trong các dịp tế tự gia tiên và chư thần cũng cùng với những ý nghĩa đó.

Bán dạ tam bôi tửu,
Bình minh số trản trà.
Nhất nhật cứ như thử,
Lương y bất đáo gia.
Tạm dịch: Nửa đêm ba chén rượu
Sáng sớm một tuần trà
Mỗi ngày đều được như thế
Lương y không phải đến nhà.
(Lê Hữu Trác)